Matematik dünyasının yıldızlarını yakından tanımaya devam ediyoruz. Bu ayki konuğumuz El Harezmi namıdiğer Cebir’in Babası.
El Harezmi, MÖ 780’de doğmuştur. Daha sonra yolu Bağdat’a düşen Harezmi, döneminin en büyük akademilerinden biri olan Beytülhikme’de akademisyen oldu. Burada doğrusal ve ikinci dereceden denklemlerin çözümleri üzerine yaptığı çalışmalar ile cebir tarihinde yeni ufuklar açtı. “Tamamlama ve dengeleme” adını verdiği bu çözüm yolları cebire bakış açısını kökünden değiştirmişti. Harezmi’nin cebire olan bu yeni yaklaşımı modern cebirin temellerini atmış oldu.
İslam dünyası her zaman geometriye daha ilgiliydi. Dini motiflerde insan ya da hayvan figurleri kullanılmadığı ve geometrik şekiller ile bu eksiklikler tamamlandığı için müslüman bilim adamları için geometri çalışmaları daha önemli olmuştu. Cebir ise geometri problemlerini çözmek için kullanılan bir araçtı. Ta ki Harizmi gelip cebire olan bakış açısını değiştirene kadar.
El Harezmi ile birlikte cebir, kendi başına bir ilim olarak değerlendirilmeye başlandı. Cebirin gelişmesinde de çok büyük rolü olan Harezmi, cebirle ilgili çalışmalarını topladığı “El Kitabü’l Muhtasar fi Hisabi’l Cebr ve’l Mukabele (Cebir ve Mukabele Hesabı Üzerine Özet )” eseri sayesinde dünyanın dört bir yanında tanındı. Batı dünyası bu eser sayesinde cebir ile tanışmış oldu. Kitabı yüzyıllar boyunca ders kitabı olarak okutuldu.
El Harizmi’nin denge yöntemi ile doğrusal bir denklemin kökünü bulmayı denemeye ne dersin? Haydi, başlayalım!
7x – 4 = 2x + 1
doğrusal denklemin her iki tarafına aynı miktarı ekleyerek denklemi dengeleyelim.
7x – 4 + 4 = 2x + 1 + 4
Her taraftan 2x çıkarılarak denklem tekrar dengelenir.
7x – 2x = 2x + 5 – 2x
Son olarak her iki taraf 5’e bölünür ve x bulunur.
Çözüm yöntemi sana da tanıdık geldi mi? Günümüzde de doğrusal denklemleri bu yöntem ile çözmeye devam ediyoruz.
El Harezmi, ikinci dereceden denklemler için de çözüm yolları geliştirmeye çalışıyordu. Bulduğu yollardan birine “kareye tamamlama” adını verdi. Bu çözüm yöntemini gördükten sonra eminim ikinci dereceden denklemler senin için daha keyifli olacak. Haydi, göz atalım! x2+ 8x = 48 denklemini kareye tamamlama yöntemi ile çözelim.
x2 + 8x
8x dikdörtgenini ikiye bölerek uzunluğu x olan kenarlarından kare ile birleştiriyoruz. Böylece alanı 48 olan bir şekil elde ediyoruz.
Son olarak kare oluşturacak biçimde şekli tamamlıyoruz.
Böylece x2+ 8x = 48 denklemi
x2+8x+16=64 olacaktır.
x+4²= 64
x+4=8 ve
x=8 bulunur.
Matematik problemlerini çözerken kullanılan yöntemlerin nasıl keşfedildiğini görmek çok keyifli değil mi! Günümüzde kullandığımız yöntemler, bu çalışmalar kullanılarak türetilmiştir.
El Harezmi, kendi çalışmalarını yaparken dışarıya kapalı kalmıyordu. Farklı milletlerin çalışmalarını da yakından izlemişti. Matematik dünyasına yaptığı en büyük iyiliklerden biri, o dönemde sadece Hintlilerin kullandığı “sıfır”ı Avrupa’ya tanıtması oldu. Hintlilerden öğrendiklerini “Hint Rakamlarıyla Hesaplama Üzerine” isimli eserinde açıklayan Harezmi, bu eser sayesinde Avrupa’da parlayan bir yıldız oldu.
Bilim adamları rakamları oluştururken, rakamları çizerken oluşan açı sayılarına bakmışlardır.
El Harezmi, matematik çalışmalarının yanında astronomi ve coğrafya konusunda da çok büyük başarılara imza atmıştır. Oluşturduğu bir ekiple dünya haritasını çizmiştir.
Bu ay konuğumuz yine matematik dünyası için çok önemli biriydi. El Harezmi olmasaydı kim bilir cebirin keşfedilmesi ne kadar zaman alacaktı. Peki ya cebir olmasaydı? Sence hayatımızda neler değişirdi?
El Harezmi, içimizden biriydi… Çalışmaları matematik dünyasını temellerinden değiştirdi. Harezmi’yi düşün, sence çalışmalarını yaparken bu şekilde hatırlanacağını tahmin edebilir miydi? Bugünkü çalışmalarının ilerde neleri etkileyebileceğini düşün! Çalışmaktan vazgeçme! Çalışırsan her şeyi başarabilirsin!
Gelecek ayki konuğumuzu ben de çok merak ediyorum, birlikte keşfetmek için seni burada bekliyor olacağım. Sağlıkla kal!
